Znów nadszedł ten czas! W Polsce, Wielkiej Brytanii i w wielu amerykańskich stanach nadchodzi czas powrotu do szkoły. Dlaczego zatem nie skorzystać z tej okazji, aby dowiedzieć się więcej o różnicach między polskim a brytyjskim oraz amerykańskim systemem edukacji?
Szkoła publiczna czy prywatna?
Niektóre terminy mogą być mylące, szczególnie dla kogoś spoza Anglii. W Anglii i Walii, „public school” to placówka z tradycjami i długą historią, jak Eton czy Rugby. Często takie szkoły kojarzone są z dziećmi z klasy wyższej, i wbrew nazwie wymagają one słonych opłat! Słowo „public” mówi, że każdy, niezależnie od tego, czy był arystokratą, czy nie, mógł zapisać do nich swoich synów. W Wielkiej Brytanii szkoła finansowana z podatków jest określana jako „state school”, ‘szkoła państwowa’. Jednak w Stanach Zjednoczonych (i Szkocji) „public school” to właśnie taka, która jest finansowana przez podatników.
Ponadto, w Stanach Zjednoczonych „college” odnosi się do każdej uczelni wyższej. Amerykanie częściej używają słowa „college” niż „university”. Jednak „college” w Wielkiej Brytanii to szkoła średnia, która ma na celu przygotowanie młodych ludzi do studiów uniwersyteckich.
Przedmioty i zajęcia
Systemy edukacyjne w Polsce, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii znacznie się od siebie różnią. Zacznijmy od przedmiotów.
W Polsce zazwyczaj mamy konkretny zestaw przedmiotów szkolnych. Zazwyczaj uczniowie nie mogą decydować, czego chcą się uczyć, ale czasami oni sami lub ich rodzice mogą wybrać profil klasy: uczniowie w klasach o profilu informatycznym, na przykład, będą mieli mniej godzin geografii i więcej godzin matematyki, ale dokładne godziny i przedmioty nie zależą od ucznia. Oznacza to, że nie ma zajęć dodatkowych, ale uczeń może zapisać się do kółka czy klubu po zajęciach.
Większość stanów w USA zamiast „podstawy programowej” przyznaje credits – swoiste punkty. Aby zdobyć dyplom, uczeń musi zdobyć określoną ilość „kredytów”. Różni się to w zależności od stanu, ale amerykański uczeń może na przykład wybrać, czy w tym roku chce się uczyć geometrii czy algebry. Każdy z tych wyborów da mu określoną ilość punktów z matematyki. Może on studiować oba przedmioty w ciągu jednego roku szkolnego lub jeden po drugim. W rezultacie amerykańscy uczniowie mogą również ubiegać się o extra credit – dodatkowe punkty, wybierając dodatkowe kursy lub uczestnicząc w dobrowolnych zajęciach pozalekcyjnych, za które otrzymują więcej punktów. Mogą również wybrać electives – zajęcia dodatkowe, które nie dają punktów, ale „okazują zainteresowanie”. Na przykład uczęszczanie na zajęcia teatralne będzie świetnie wyglądało na dyplomie kogoś, kto chciałby ubiegać się o przyjęcie do szkoły aktorskiej.
W Wielkiej Brytanii studenci często zdają egzaminy GCSE, które wymagają zdania testów z określonych przedmiotów: różnią się one w zależności od szkoły, ale zazwyczaj obejmują matematykę, literaturę angielską, język angielski, nauki ścisłe (mogą być specjalistyczne) i jeden język obcy. Jako takie, są one wymaganym elementem programu nauczania. Oferowane są również przedmioty do wyboru, w szczególności sport i muzyka.
School subjects
Art – plastyka
Biology – biologia
Chemistry – chemia
Geography – geografia
History – historia
IT studies — Informatyka
Literature – literatura
Maths / Mathematics – matematyka (Math in US English)
Music – muzyka
Natural Sciences – przedmioty przyrodnicze
PE (Physical Education) – wychowanie fizyczne, w UK często po prostu Sports
Physics – fizyka
Religious Education – religia
Science – nauki ścisłe
Technology – technika. W Ameryce praktyczne zajęcia techniczne to Shop Class.
Po polsku, ‘nauka’ to w zasadzie dowolny usystematyzowany obszar wiedzy. Po angielsku „Science” to konkretnie nauki ścisłe, matematyka, chemia, fizyka. „Nauki humanistyczne” to „Humanities”.
Systemy oceniania
W Polsce uczniowie są oceniani w skali od 1 do 6 (z plusami i minusami pozwalającymi na dokładniejsze stopniowanie: 1, 2-, 2, 2+ itd.) Ocena 1 oznacza ocenę niedostateczną, ocena 2 oznacza ocenę dopuszczającą, ocena 3 – przeciętną, 4 – dobrą, 5 – bardzo dobrą, a ocena 6 oznacza przekroczenie oczekiwań: uczeń umie więcej, niż się od niego wymaga.
Stany Zjednoczone zazwyczaj stosują system oceniania od A+ do F. A+ jest najwyższą możliwą oceną, podczas gdy F oznacza niezaliczenie testu. Wielka Brytania do niedawna używała podobnego systemu – chociaż A w Stanach Zjednoczonych zaczynało się od 90 procent testu, to w Wielkiej Brytanii by dostać tę ocenę wystarczało tylko 70 procent, więc łatwiej było być uczniem A, czyli „piątkowym” w Anglii. Od 2020 roku Wielka Brytania używa jednak nowej skali od 1 do 9, gdzie 9 to wynik idealny, a 1-3 oznaczają stopnie porażki, przy czym 4 to ocena dopuszczająca.
Zwyczaje i zachowanie
W Polsce zajęcia mogą trwać dłużej lub krócej w zależności dnia. Klasa A może mieć 5 godzin zajęć w poniedziałek i 9 w czwartek, podczas gdy klasa B ma zupełnie inny plan zajęć – jednak w USA i Wielkiej Brytanii zazwyczaj zajęcia dla całej szkoły trwają na przykład 6 godzin, od 9 do 15. Nawet dzisiaj wiele szkół w Polsce może działać w systemie dwuzmianowym, w którym niektórzy uczniowie zaczynają zajęcia o 11 i kończą o 18.
Pomiędzy zajęciami w Polsce są przerwy – mogą one trwać 5 lub 10 minut. Są one okazją dla uczniów do odpoczynku i zabawy. Zazwyczaj jest też 15-minutowa przerwa na drugie śniadanie lub druga na obiad. W Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych zazwyczaj nie ma takich przerw, tylko kilka chwil na przejście z klasy do klasy, ale często szkoły mają recess – to dłuższa, często nawet godzinna przerwa, w czasie której młodsze dzieci mogą się pobawić.
W szkołach brytyjskich uczniowie zazwyczaj muszą nosić uniforms, czyli mundurki, inaczej niż w USA czy w Polsce. W niektórych szkołach w Wielkiej Brytanii jest dzień „własnych ubrań” (own clothes day), gdzie raz na kilka miesięcy uczniowie mogą założyć, co tylko chcą.
W polskich szkołach zazwyczaj nie ma ochroniarzy. Czasami mają monitoring lub jednego strażnika. W USA wskaźnik przestępstw z użyciem przemocy jest wysoki – i wiele szkół ma wykrywacze metalu przy wejściu. Szkoły zazwyczaj zatrudniają co najmniej jednego pracownika ochrony (security). W Wielkiej Brytanii czasami teren szkoły jest strzeżony, ale głównie po to, by uniemożliwić uczniom opuszczanie szkoły w trakcie zajęć.
Szkoły amerykańskie słyną z Pledge of Allegiance – rytuału ślubowania przestrzegania zasad obowiązujących w tym kraju. Niektóre szkoły w Wielkiej Brytanii – zwłaszcza public schools — mają codzienne rytuały takie jak modlitwa szkolna, ale w Polsce raczej nie ma podobnych zwyczajów.
W sumie jednak można liczyć na to, że młodzi ludzie będą zachowywać się tak samo, niezależnie od tego, w jakim kraju mieszkają!